پایگاه جامعه و فرهنگ ملل نوشت: کتاب «گزیدۀ تاریخ ادبیات فارسی» یکی از آثار مهم و ماندگار در زمینۀ معرفی و آموزش ادبیات فارسی در کشور چین است، این کتاب توسط یو گویلی، استاد و بنیانگذار رشتۀ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه مطالعات زبانهای خارجی پکن، نگارش و منتشر شده است، اثر یادشده با هدف پر کردن خلأ منابع آموزشی برای دانشجویان چینی رشته فارسی تألیف شد و در نهایت در فوریۀ ۲۰۲۴ توسط انتشارات شاوو انتشار یافت.
*ساختار و محتوای کتاب
این کتاب شامل سه بخش اصلی است:
ادبیات کهن فارسی پیش از اسلام
ادبیات فارسی پس از اسلام
ادبیات معاصر ایران
در هر بخش تلاش شده است طبقهبندی شعر و نثر، معرفی ویژگیهای سبکی و تحلیل ارزشهای زیباییشناختی دورههای گوناگون بهصورت روشن و منظم ارائه می شود، همچنین هر فصل با یک خلاصه آغاز میشود تا دانشجویان و خوانندگان چینی مسیر مطالعه را بهتر دنبال کنند.
*بخش ادبیات فارسی پس از اسلام به چهار دوره تقسیم شده است:
دورۀ اولیه (قرن نهم تا یازدهم میلادی)
دورۀ توسعه و پیشرفت (قرن یازدهم تا سیزدهم)
دورۀ شکوفایی ادبیات صوفیانه (قرن دوازدهم تا سیزدهم)
دورۀ تکامل و شکوفایی (قرن سیزدهم تا پانزدهم)
*پیشینۀ نگارش و انگیزههای مؤلف
یو گویلی در سال ۱۹۹۶ برای تحصیل به ایران سفر کرد، قرار بود اقامت وی تنها یک ماه باشد، اما این حضور به ده سال انجامید، وی در این مدت در دانشگاه تهران تا مقطع دکتری ادبیات فارسی پیش رفت و از محضر استادان برجستهای همچون غلامرضا ستوده، شهیدی، قصر امینپور، ژاله آموزگار، بختیار و تقی پورنامداریان بهرهمند شد.
بازگشت وی به چین در سال ۲۰۰۸ با تأسیس گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه مطالعات خارجی پکن همراه شد، از همان ابتدا، وی متوجه نبود منابع جامع به زبان چینی دربارۀ تاریخ ادبیات فارسی گردید. در آن زمان تنها منبع موجود، کتاب تاریخ ادبیات فارسی نوشتۀ پروفسور جانگ هونگنیان از دانشگاه پکن بود که بیشتر به ادبیات قرون وسطی میپرداخت و بخشهای مربوط به متون پیش از اسلام، زبان پهلوی و ادبیات مانوی را نادیده میگرفت. همین کمبود انگیزۀ اصلی او برای نگارش کتابی تازه شد.
*مراحل نگارش و ترجمه
یوگویلی نخست نسخه فارسی این کتاب را در ایران تألیف و منتشر کرد، اما برای تدریس در چین، نیاز به نسخه چینی وجود داشت، از سال ۲۰۰۹ او روند ترجمه و بازبینی مداوم اثر را آغاز کرد.
در سال ۲۰۱۵، آشنایی وی با استاد یوان ونچی، پژوهشگر برجستۀ اساطیر و ادبیات ایران باستان از آکادمی علوم اجتماعی چین، تأثیر بزرگی بر تکامل کتاب گذاشت، یوان پیشنهاد کرد که ساختار کتاب بازطراحی شود و بر بخش پیش از اسلام تأکید بیشتری شود، وی کتاب «دوگانگی: پژوهشی دربارۀ اساطیر دینی ایران باستان» را در اختیار یو گذاشت، مطالعۀ این اثر به او کمک کرد تا چارچوب علمی دقیقتری برای نگارش بخش نخست کتاب طراحی کند.
همچنین در سال ۲۰۲۰، یو گویلی و یوان ونچی با همکاری یکدیگر کتاب «اسطورههای کلاسیک ایران باستان» را ترجمه و منتشر کردند، این کار نه تنها به توسعۀ منابع آموزشی در چین کمک کرد، بلکه در غنای علمی «گزیدۀ تاریخ ادبیات فارسی» نیز مؤثر بود.
*انتشار و بازتاب فرهنگی
سرانجام کتاب در جشن سال نو چین در فوریۀ ۲۰۲۴ منتشر شد، نویسنده نسخهای از آن را به همراه خاکستر همسرش، فوشوجونگ نقاش برجستۀ چینی، به مراسم یادبود در استان هِبی برد تا نمادی از پیوند زندگی شخصی و علمی وی باشد.
یوان ونچی نیز انتشار کتاب را تحقق آرزوهای دیرینه خود دانست و با تحسین این تلاش، آن را گامی مهم در مسیر معرفی ادبیات فارسی در چین ارزیابی کرد،اندکی پس از انتشار، وی در مارس ۲۰۲۴ درگذشت و کتاب به یاد او تقدیم شد.
*جایگاه علمی و فرهنگی اثر
«گزیدۀ تاریخ ادبیات فارسی» پس از کتاب پروفسور جانگ هونگنیان، دومین اثر جامع دربارۀ تاریخ ادبیات فارسی به زبان چینی محسوب میشود، اهمیت آن در چند نکته است:
پوشش گستردهتر: برخلاف آثار پیشین، این کتاب به ادبیات پیش از اسلام توجه ویژهای دارد.
ساختار آموزشی: مطالب به شیوهای روشن، منطقی و سیستماتیک برای استفاده در کلاسهای دانشگاهی چین تدوین شدهاند.
توجه به ادبیات صوفیانه: هرچند نویسنده اذعان دارد پژوهشهای بیشتری در این حوزه نیاز است، اما جایگاه این بخش در کتاب برجسته است.
نماد همکاری فرهنگی: کتاب حاصل همکاری و همفکری میان ایرانشناسان نسلهای گوناگون چین است.
به گفتۀ غلامرضا ستوده، این اثر نه تنها ابزاری ارزشمند برای آموزش زبان و ادبیات فارسی در چین است، بلکه نمادی از گسترش روابط فرهنگی و علمی ایران و چین به حساب می آید.
انتشار «گزیدۀ تاریخ ادبیات فارسی» در سال ۲۰۲۴ را باید نقطه عطفی در مسیر آموزش و پژوهش ادبیات فارسی در چین دانست، این کتاب توانست خلأ منابع درسی را پر کند و دانشجویان چینی را از نخستین متون پهلوی و مانوی تا آثار صوفیان و نویسندگان معاصر ایران با ادبیات فارسی آشنا سازد.
اثر یاد شده فراتر از یک کتاب درسی، نمادی از تداوم دوستی فرهنگی ایران و چین در امتداد جادۀ ابریشم است، یوگویلی با تألیف این کتاب نه تنها وظیفۀ دانشگاهی خود را به انجام رساند، بلکه یاد و میراث استادان ایرانی و چینی را زنده نگه داشت و پلی تازه برای شناخت و دوستی میان دو ملت بنا نهاد.
